Miejscowość położona jest na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławsko–Ostródzkie), nad Jeziorem Drwęckim. Przez Ostródę przepływa rzeka Drwęca. Geneza nazwy miasta związana jest z miejscowością Osterode w górach Harzu w Dolnej Saksonii. Z tego miasta pochodzili pierwsi dolnosaksońscy osadnicy. Początki Ostródy sięgają drugiej połowy XIII wieku. W okolicach 1270 roku, a najpewniej w roku 1302 w miejsce staropruskiego grodu wzniósł warownię, wokół której zaczęło rozwijać się osiedle. Władze krzyżackie w roku 1341 utworzyły osobne komturstwo ostródzkie – jeden z 27 okręgów w państwie.
Prawo miejskie chełmińskie otrzymała Ostróda prawdopodobnie w 1329 roku od komtura dzierzgońskiego Lutra z Brunszwiku.
Informacje dotyczące tego dokumentu zachowały się w potwierdzeniach lokacji z lat 1335 i 1348. W tym okresie Ostródę zamieszkiwali głównie Niemcy, Prusowie i częściowo Polacy.
W połowie XIV wieku miasto pełniło funkcję siedziby prokuratorów w komturstwie dzierzgońskim.
W drugiej połowie XIV wieku komtur Günther von Hohenstein rozpoczął budowę zamku. Miasto wokół zamku rozbudowywano przez cały omawiany okres. 18 lipca 1410 roku wojska polsko–litewskie zajęły Ostródę. 22 lipca mieszkańcy złożyli hołd wierności królowi polskiemu. Władysław Jagiełło nadał Ostródę jako lenno księciu Januszowi Mazowieckiemu. 19 września miasto ponownie przejęli Krzyżacy. Do założonego w 1440 roku Związku Pruskiego skierowanego przeciw Zakonowi przystąpiło 13 delegatów ostródzkiego rycerstwa. Od roku 1525 miasto było siedzibą starostwa, a następnie od 1818 roku powiatu.
Istnienie szkoły w mieście jest poświadczone w źródłach z początku XV wieku. Od XVI do XVIII wieku funkcjonowały oddzielnie szkoły polska i niemiecka. W 1825 roku zostały połączone. Przed wybuchem II wojny światowej w Ostródzie działały 4 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, szkoła zawodowa i szkoła gospodarstwa domowego.
W XVI–XVIII wieku w Ostródzie krzyżowały się ważne drogi handlowe. Jedna z dróg lądowych biegła od Warszawy przez Mławę, Działdowo, Nidzicę, Ostródę, Morąg do Elbląga i Gdańska. Kolejnym popularnym szlakiem była trasa Gdańsk – Ostróda przez Elbląg, Pasłęk, Morąg, Ruś i Szeląg. W pierwszej połowie XVII wieku miasto ucierpiało z powodu zarazy, a następnie stacjonowania wojsk szwedzkich Gustawa Adolfa.
W 1788 wybuchł pożar, który strawił prawie całe miasto. Po pożarze opustoszała i zniszczona Ostróda liczyła zaledwie 400 mieszkańców.
W 1807 roku na zamku w Ostródzie gościł cesarz Napoleon Bonaparte. Napoleon spędził w mieście ponad dwa miesiące (od 21 lutego do 1 kwietnia), po czym przeniósł się do pałacu hrabiów Dohna–Finckenstein w Kamieńcu koło Susza. W tym okresie pojawiła się nowa nazwa jeziora Załk, które zaczęto nazywać Jeziorem Francuskim.
Znaleziono w nim bowiem zwłoki 18 żołnierzy francuskich utopionych przez dwóch Mazurów, braci Adama i Jana Pastewków. Bracia ukryli w jeziorze ciała zabitych przez tutejszą ludność Francuzów, którzy mieli skrzywdzić miejscową dziewczynę. Pastewkowie zostali aresztowani i rozstrzelani.
Do roku 1848 ze względu na dużą liczbę stodół i słomiane strzechy domów mieszkalnych obowiązywał całkowity zakaz palenia tytoniu na ulicach. Miasto w XIX i na początku XX wieku wyróżniało się znacznym odsetkiem osób trudniących się zawodem szewca. W roku 1835 było ich 46, w 1851 liczba wzrosła do 50, aby w 1904 roku osiągnąć wynik 124 osób. W latach 1883–1884 pod redakcją Jana Karola Sembrzyckiego ukazywało się pismo “Mazur”, zaś na początku XX wieku Franciszek Pośpieszyński wydawał “Gońca Mazurskiego”.
W latach 1871-1873 powstała magistrala kolejowa Toruń – Iława – Ostróda – Korsze – Wystruć. Magistrala stała się jednym z odcinków szlaku łączącego Paryż z Petersburgiem. W czasie II wojny światowej miasto zostało zniszczone w 60%.
źródło:Encyklopedia Warmii i Mazur
Najważniejsze lokalizacje w Ostródzie
W ostródzkim Zamku można zwiedzić przede wszystkim galerię oraz sale wystawowe muzeum. Znajduje się tu m.in. obraz autorstwa Marie-Nicolasa Ponce-Camusa „Napoleon użycza łask mieszkańcom Ostródy”, list Napoleona oraz medal „Napoleon w Ostródzie”. Z ostródzkiego Zamku Europą rządził cesarz Napoleon Bonaparte, który zatrzymał się tutaj w czasie kampanii 1806-1807 r.
Nowoczesny amfiteatr, oddany do użytku w 2012 roku, uzupełnia bogactwo oferty jaką daje Jezioro Drwęckie i jego najbliższe okolice. Doskonała lokalizacja, komfortowe warunki oraz duża pojemność obiektu (2500 miejsc) pozwala organizować tu szereg imprez artystycznych i kulturalnych. Letnie przeglądy kabaretowe, koncerty muzyczne, oraz wszelkiego rodzaju widowiska artystyczne skupiają na sobie ogromne zainteresowanie, każdorazowo wypełniając amfiteatr widzami.
Jedna znajdująca się nad Jeziorem Drwęckim z nowymi budynkami socjalno-technicznymi oraz wypożyczalnią sprzętu wodnego. Druga plaża, nad Jeziorem Sajmino, jest najczęściej odwiedzanym miejscem w sezonie letnim. Znajdują się tu boiska do siatkówki, na których odbywają się regularne turnieje z nagrodami.
Dla większości osób rejs statkiem „białej floty” jest jedynym sposobem na poznanie największej atrakcji turystycznej Ostródy i Mazur Zachodnich, Kanału Ostródzko-Elbląskiego, najbardziej interesującego pod względem technicznym, unikalnego w skali światowej kanałowego szlaku wodnego. Składa się on z trzech odcinków zasadniczych o łącznej długości 129,8 km oraz z wielu odgałęzień bocznych.
Punkt widokowy mieści się na wieży kościoła Ewangelickiego przy ul. Sienkiewicza 22. Rozciąga się stamtąd przepiękny widok na całą Ostródę. W drodze na wieżę trzeba pokonać 105 stopni schodów i można podziwiać mechanizm do tej pory sprawnego zegara oraz trzy wielkie dzwony, z których największy ma średnicę 148 cm. Z wieży kościoła odgrywany jest hejnał miasta Ostródy.
Liczący 800m, sterowany elektronicznie z brzegu, może jednocześnie obsłużyć do 9 narciarzy. Cieszy się niezwykłym zainteresowaniem, przyciągając rzesze zarówno amatorów, jak również profesjonalistów uprawiających tą niezwykłą i oryginalną dyscyplinę sportów wodnych.
Niewątpliwie jedno z najchętniej odwiedzanych miejsc przez licznych turystów. Przyciąga uwagę swoim urokliwym położeniem oraz bogatą i nowoczesną infrastrukturą wkomponowaną w krajobrazowy majstersztyk matki natury. Jezioro Drwęckie to jedno z miejsc, dla którego tak chętnie nasze miasto odwiedzają turyści z kraju i zagranicy.
Podobnie jak Sopot na Bałtyku, tak Ostróda na Jeziorze Drwęckim ma swój drewniany deptak otoczony wodną tonią. Tylko nasze miasto może pochwalić się takim miejscem- ostródzkie molo to bowiem największy tego typu śródlądowy obiekt w Polsce. Miejsce spacerów, romantycznych bądź towarzyskich spotkań, obfitujące w letnie koncerty, przyciągające tłumy ludzi. Mazurskie powietrze, zapach lasów, szum fal Jeziora Drwęckiego, szereg imprez, w tym przeglądy artystyczne, festiwale oraz koncerty, w połączeniu z doskonałą iluminacją świetlną całego nabrzeża, tworzą niepowtarzalny klimat prawdziwego kurortu.
W okolicach wsi Grunwald, na terenie gminy o tej samej nazwie (w powiecie ostródzkim) – znajduje się miejsce związane z wyjątkowym wydarzeniem w historii Polski. Tutaj, 15 lipca 1410 roku, w jednej z największych bitew średniowiecznej Europy, stoczonej między wojskami krzyżackimi i polsko-litewskimi, te ostatnie odniosły spektakularne zwycięstwo. Fakt ten upamiętnia obecnie, górujący nad polami pomnik, u stóp którego znajduję się muzeum bitwy. W każdą rocznicę, w tym historycznym miejscu odbywają się ogromne widowiska kostiumowo-batalistyczne z udziałem tysięcy rycerzy (bractw rycerskich całej Europy) i dziesiątków tysięcy turystów.